قاآنی شیرازی (بحثی در شرح احوال و اشعار او)

چکیده قاآنی شیرازی از شاعران عصر بازگشت است که با تتبع دائم در آثار شاعران قدیم، به سبک آنان تسلط یافت. او با ترکیب سبک های خراسانی و عراقی و سبک خاص خود، اشعار زیادی در قالب ها و مضامین متنوع سرود. این اشعار در دیوانی با 22 هزاربیت در دست است، هرچند که این دیوان شامل تمام اشعارش هم نیست. نوشتار حاضر ضمن پرداختن به زندگی قاآنی، به برخی ابداعات قاآنی در حوزه های مختلف زبانی، موسیقایی و محتوایی پرداخته و بازتاب مسائل اجتماعی و سیاسی و سایر مضامین پربسامد در دیوان او را بررسی کرده است. کتابشناسی قاآنی نیز از مواردی است که در این نوشتار به آن پرداخته شده است. قاآنی، از شاعرانی مانند فرخی، منوچهری، عنصری، انوری، فردوسی، سنایی، خاقانی، مولانا، سعدی و حافظ تأثیر پذیرفته و برای برابری با این شاعران تلاش کرده و یا درصدد برتری جویی برآمده است؛ اما اشعار او تقلید صرف از شاعران پیشین نیست و در حوزه ی زبان با کاربرد وسیع و متنوع واژگان و وارد کردن لهجه های مختلف در شعر و حذف عامدانه ی برخی از ارکان جمله و ... به ابداعاتی دست یافته است. کاربرد اوزان سریع و موسیقی طرب انگیز و صنایع آهنگین نیز تازگی هایی در اشعار او ایجاد کرده است که در اشعار سایر شاعران دیده نشده و یا کمتر به چشم می خورد. با وجود برخی معایبی که در اشعار قاآنی هست، او با به کارگیری صنایع مختلف زبانی، بدیعی و موسیقایی یکی از برجسته ترین شاعران سبک بازگشت و به اذعان بسیاری از فرهیختگان ادبیات، بزرگترین شاعر عصر قاجار است. قاآنی در مضامین مختلف به طبع آزمایی پرداخته اما به مسائل اجتماعی و سیاسی توجه چندانی نداشته است؛ با وجود این، در برخی موارد از مسائل اجتماعی با زبان طنزآلود و برنده سخن گفته که حاکی از توانایی وی در این زمینه است. کلید واژه ها قاآنی، تقلید و نوآوری، ویژگی های زبانی و محتوایی، بزرگترین شاعر عصر قاجار، کتابشناسی.